Mogelijke gevolgen voor de tewerkstelling van werknemers als gevolg van de oorlog in Oekraïne

Van  DE BOECK Ilona - Legal advisor Sr. , op 8 Maart 2022

De oorlog in Oekraïne heeft ook gevolgen voor Belgische werkgevers. Sommige werkgevers ondervinden moeilijkheden om hun personeel tewerk te stellen als gevolg van bijvoorbeeld import- en exportproblemen. Andere werkgevers stellen Oekraïense werknemers tewerk die hun landgenoten ter plaatse steun willen bieden, worden opgeroepen door het Oekraïense leger of stellen Belgische werknemers tewerk die naar Oekraïne gedetacheerd zijn.

---

In dit artikel gaan we dieper in op een paar concrete situaties die zich als gevolg van de oorlog in Oekraïne kunnen voordoen.

U heeft geen werk meer voor uw werknemers als gevolg van de oorlog in Oekraïne

Eén van de maatregelen in het energiepakket waarover het kernkabinet van de federale regering op 14 maart jl. een beslissing nam, betreft de verlenging van de vereenvoudigde procedure voor tijdelijke werkloosheid tot en met 30 juni 2022, niet alleen voor de tijdelijke werkloosheid die het gevolg is van de coronapandemie maar ook voor de tijdelijke werkloosheid die het gevolg is van de oorlog in Oekraïne.

Voor meer info verwijzen wij u naar ons artikel terzake. 

U stelt Oekraïense werknemers tewerk die graag hun landgenoten ter plaatse steun willen bieden of door het Oekraïense leger worden opgeroepen

 Zowel in het geval dat een Oekraïense werknemer zijn familie in Oekraïne wenst bij te staan als in het geval dat hij door het Oekraïense leger wordt opgeroepen, voorziet de Belgische wetgeving niet in een specifieke schorsingsgrond van de arbeidsovereenkomst van deze werknemer.

Dat betekent dus dat werkgever en werknemer over de afwezigheid van de werknemer een akkoord moeten bereiken. Volgende opties zijn mogelijk:

• De werknemer neemt in akkoord met zijn werkgever betaald verlof, inhaalrust wegens prestatie van overuren of ingevolge arbeidsduurvermindering op;
• Werkgever en werknemer komen schriftelijk een periode van toegestane afwezigheid of verlof zonder wedde overeen;
• De werknemer doet een beroep op verlof om dwingende redenen. Een dwingende reden wordt door CAO nr. van de NAR gedefinieerd als een niet te voorziene, los van het werk staande gebeurtenis die de dringende en noodzakelijke tussenkomst van de werknemer vereist én voor zover de uitvoering van de arbeidsovereenkomst deze tussenkomst onmogelijk maakt. Naast de gebeurtenissen die in CAO nr. 45 worden opgesomd als dwingende reden (en een situatie zoals die van de Oekraïense werknemers wordt niet vermeld in deze opsomming), kunnen werkgever en werknemer in onderling akkoord andere situaties kwalificeren als dwingende reden.

U wenst Oekraïense werknemers die naar België zijn gevlucht in dienst te nemen

Aangezien Oekraïne niet behoort tot de Europese Economische Ruimte (EER), moeten Oekraïners, afhankelijk van de duur van het verblijf, in principe een B-werkvergunning of een single permit hebben om in België te kunnen werken. Gezien de uitzonderlijke omstandigheden kunnen zij in België een aanvraag voor tijdelijke bescherming in België aanvragen. Deze tijdelijke bescherming geeft Oekraïense onderdanen het recht om in Europa te verblijven, te reizen en te werken.

In de normale situatie

In het algemeen, is de procedure voor het verkrijgen van een arbeidsvergunning voor niet-EU-onderdanen als volgt :

• voor een verblijf van minder dan 90 dagen moeten vreemdelingen eerst een geldige verblijfsvergunning hebben. Daartoe moeten zij een aanvraag indienen bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Vervolgens moeten zij, om te kunnen werken, bij de bevoegde regionale instellingen een arbeidsvergunning B aanvragen.
• voor een verblijf van meer dan 90 dagen moeten vreemdelingen, via hun werkgever, een single permit aanvragen bij het bevoegde Gewest. Dit is een verblijfsdocument dat toegang geeft tot de Europese arbeidsmarkt. De aanvraag voor een arbeidsvergunning geldt als één aanvraag voor een machtiging tot verblijf.

Tijdelijke bescherming

De Europese Raad heeft zijn goedkeuring gegeven aan de activering van artikel 5 van richtlijn 2001/55/EG van 20 juli 2001. Dankzij de activering van deze richtlijn kunnen Oekraïense onderdanen zich, in navolging van een Europese beslissing, vanaf 7 maart 2022 met hun identiteitsdocumenten melden in het registratiecentrum aan de Waterloolaan, 121, 1000 Brussel, om tijdelijke bescherming aan te vragen.

Dit geldt zowel voor Oekraïense onderdanen die in Oekraïne verblijven als voor onderdanen van derde landen of staatlozen die in Oekraïne bescherming genieten en hun familieleden (hoofdzakelijk partner, minderjarige kinderen, andere naaste familieleden die met het gezin samenwoonden). 

Er wordt dan een registratie verricht en een attest van tijdelijke bescherming afgegeven indien aan de voorwaarden voor het verlenen van tijdelijke bescherming is voldaan. Met dit attest geeft het gemeentebestuur van de woonplaats aan de betrokkene een A-kaart af die één jaar geldig is en op basis waarvan de betrokkene ook in België kan worden tewerkgesteld, zonder dat een arbeidsvergunning nodig is. In afwachting van de A-kaart (als de gemeente deze niet onmiddellijk kan afleveren), wordt een bijlage 15 afgeleverd. Ook dit document laat Oekraïense onderdanen en hun familieleden toe in België te werken. 

U heeft werknemers gedetacheerd naar Oekraïne

Gelet op de oorlogssituatie is het niet ondenkbaar dat de gedetacheerde werknemer afwezig is wegens arbeidsongeschiktheid. Alle verplichtingen voorzien door de Belgische wetgeving en in het arbeidsreglement zijn dan in principe van toepassing. De gedetacheerde werknemer moet dus:

• de werkgever onmiddellijk verwittigen;
• binnen de twee werkdagen een medisch getuigschrift overmaken met de nodige verplichte vermeldingen aan de werkgever indien dit vereist is;
• zich aan de eventuele controle door een controlearts onderwerpen.

Het onmiddellijk verwittigen van de werkgever betekent dat de werknemer zijn werkgever moet verwittigen zodra hij daartoe in de mogelijkheid verkeert. Gezien de oorlogssituatie zal het weliswaar niet altijd evident zijn om dit onmiddellijk bij aanvang van de arbeidsongeschiktheid te doen. Dat geldt eveneens voor het (tijdig) afleveren van een doktersattest.

In principe moet een werkgever geen gewaarborgd loon betalen aan de werknemer wanneer de werknemer zijn werkgever niet tijdig verwittigt en/of niet tijdig een doktersattest bezorgt en dit voor de dagen voorafgaand aan de verwittiging en/of de laattijdige indiening van het doktersattest, behalve in geval van overmacht. Werkgevers dienen in dit geval dus rekening te houden met een situatie van overmacht bij een laattijdige verwittiging en/of laattijdige afgifte van een doktersattest.

De gedetacheerde werknemer valt in principe ook onder de arbeidsongevallenverzekering van de werkgever wanneer hij onderworpen is aan de Belgische sociale zekerheid. Werkgevers kunnen wel best contact opnemen met hun verzekeraar met de vraag of een ongeval als gevolg van de oorlog ook zal worden gedekt.