Sociale verkiezingen 2024 : Belangrijk om nu al te weten !

Van  VERBRUGGEN Frank - Legal manager, op 26 Oktober 2022

De volgende sociale verkiezingen zullen waarschijnlijk in mei 2024 plaatshebben. Dat lijkt nog ver maar weet dat de verkiezingsprocedure dan in principe in december 2023 zou moeten opgestart worden. De telling van het personeelsbestand om na te gaan of deze procedure moet opgestart worden zal dan moeten gebeuren in de periode van 1 oktober 2022 tot en met 30 september 2023.

---

De sociale verkiezingen worden ingericht om de sociale overlegorganen in uw onderneming te kunnen (her)installeren. Dit zal opnieuw in juni 2024 gebeuren. De sociale overlegorganen zijn de ondernemingsraad (OR) en het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW).

De ondernemingsraad (OR) is het overlegorgaan dat bevoegd is om de werkgever niet bindend advies te geven over economische en sociale kwesties van de onderneming. Daartoe moet de werkgever hem periodiek een aantal economische en sociale inlichtingen verstrekken (jaarrekeningen, sociale balans, tewerkstellingsvooruitzichten, …). Hij heeft ook beslissingsbevoegdheid in de opstelling en de aanpassing van het arbeidsreglement.

Het comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) is het overlegorgaan dat door de werkgever geraadpleegd wordt over alle maatregelen die betrekking hebben op het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van het werk (veiligheid, gezondheid, ergonomie, arbeidsstress, …).

Deze overlegorganen zijn samengesteld uit vertegenwoordigers van de werkgever en vertegenwoordigers van de werknemers. De werknemersvertegenwoordigers worden door de sociale verkiezingen verkozen voor een duur van 4 jaar. De kandidaten worden voorgedragen op lijsten die worden opgemaakt door de vakbonden en de werknemers stemmen om hun afgevaardigden daaruit te kiezen.

1. Welke ondernemingen zijn betrokken bij de sociale verkiezingen?

De ondernemingen die tussen 1/10/2022 en 30/9/2023 gewoonlijk gemiddeld minstens 50 werknemers tewerkstellen moeten verkiezingen houden om een comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW) op te richten. Vanaf 100 werknemers moet er ook een ondernemingsraad (OR) worden opgericht. Er moeten evenwel geen sociale verkiezingen worden gehouden als er een grote en aanhoudende vermindering is van de personeelsbezetting tussen 1/10/2022 en 30/9/2023 die nadien standhoudt.

De verplichting om sociale verkiezingen te organiseren geldt voor de profit- en de non-profitbedrijven van de privésector.

Onder onderneming verstaat men "de technische bedrijfseenheid". Dit begrip valt niet noodzakelijkerwijze samen met de juridische entiteit zoals de nv, de vzw, … De technische bedrijfseenheid (TBE) wordt bepaald aan de hand van economische en sociale criteria. Bij twijfel, geven de sociale criteria de doorslag. De bedrijfszetel is de TBE wanneer hij gekenmerkt wordt door:

• een bepaalde economische zelfstandigheid die blijkt uit een relatieve onafhankelijkheid ten opzichte van de directie van de zetel (bijvoorbeeld: verschillende activiteiten);
• en een bepaalde sociale zelfstandigheid (bijvoorbeeld: diverse mensenmiddens, afstand tussen de centra, taalverschillen, zelfstandigheid in het personeelsbeleid, zelfstandigheid in sociale onderhandelingen, enz...).

De TBE valt niet noodzakelijkerwijs samen met de juridische entiteit die de rechtsvorm van de vennootschap is (nv, vzw…):

• er kunnen meerdere zelfstandige TBE binnen de juridische entiteit zijn,
• de TBE kan uit meerdere juridische entiteiten bestaan indien er een sociale en economische band tussen hen bestaat.

De onderneming moet ook sociale verkiezingen houden wanneer zij als TBE of juridische entiteit het vereiste minimumaantal werknemers tewerkstelt.

Wanneer een onderneming als juridische entiteit verschillende TBE telt waarvan er één minder dan 50 of minder dan 100 werknemers heeft, dan moeten de TBE gehergroepeerd worden om de vereiste drempel te bereiken.

Verschillende juridische entiteiten worden vermoed een enkele TBE te vormen wanneer er aan bepaalde voorwaarden is voldaan (voorbeeld: onderdeel van eenzelfde economische groep, gelijkaardige of verwante activiteiten, gemeenschappelijk personeelsbeheer en –beleid, gemeenschappelijk arbeidsreglement …).

2. Hoe de gemiddelde tewerkstelling berekenen?

Om te zien of de drempel van 50 of 100 werknemers bereikt is, moet rekening gehouden worden met de tewerkstelling van de volgende werknemers:

• de vaste werknemers, het zijn de werknemers die van 1/10/2022 tot en met 30/9/2023 met een arbeidsovereenkomst of met een leerovereenkomst werken, met uitzondering van de werknemers met een vervangingsovereenkomst;
• de uitzendkrachten die door de onderneming werden aangetrokken in het tweede kwartaal 2023, met uitsluiting van die welke werknemers vervangen waarvan de uitvoering van de arbeidsovereenkomst werd geschorst.

Elke vaste werknemer telt voor:

• een eenheid wanneer hij tussen 1/10/2022 en 30/9/2023 voltijds of minstens driekwart van een voltijdse tewerkstelling werd tewerkgesteld;
• een halve eenheid wanneer hij tussen 1/10/2022 en 30/9/2023 gewerkt heeft in een tewerkstelling die geen driekwart van een voltijdse tewerkstelling bedraagt.

De werknemer die tussen 1/10/2022 en 30/9/2023 in dienst treedt van de onderneming of er weggaat, telt slechts voor een deel van een eenheid. Dit eenheidsdeel wordt bekomen door het aantal dagen dat voor de werknemer tussen 1/10/2022 en 30/9/2023 in het Dimonasysteem werd aangegeven te delen door 365.

Elke uitzendkracht telt voor:

• een eenheid wanneer hij gedurende heel het tweede kwartaal van 2023 voltijds of gedurende minstens driekwart van de tijd werd tewerkgesteld;
• een halve eenheid wanneer hij gedurende heel het tweede kwartaal van 2023 werd tewerkgesteld zonder dat de arbeidsduur die gewoonlijk wordt gepresteerd driekwart van een voltijdse tewerkstelling bereikt.

De uitzendwerknemer die door de onderneming slechts voor een deel van het tweede kwartaal van 2023 werd aangetrokken, telt slechts voor een gedeelte van die eenheid. Dit gedeelte wordt berekend door het aantal dagen dat de werknemer ingeschreven was in de bijlage van het personeelsregister in het tweede kwartaal van 2023, te delen door 92.

Er moeten bijzondere telregels worden gehanteerd ingeval van overdracht van onderneming krachtens overeenkomst, overdracht onder gerechtelijk gezag of splitsing van juridische entiteiten tussen 1/10/2022 en 30/9/2023. In dit geval wordt de referteperiode verkort en zal die op de dag van de splitsing of van de overdracht beginnen.

Geïnteresseerden kunnen via de tool Sim Effect het personeelsbestand zoals hierboven vermeld berekenen.

De klanten van Group S - Sociaal Secretariaat kunnen ook aan hun Payroll Advisor vragen om een berekening te maken op basis van de gegevens van hun vaste werknemers.

3. Hoe verloopt de kiesprocedure?

De kiesprocedure duur 150 dagen. Zij pint zich vast op twee sleuteldata: dag X die zegt welke de kiesdag is en dag Y die de eigenlijke kiesdag is. De aanstaande sociale verkiezingen zullen in principe verlopen tussen december 2023 en mei 2024. De kiesprocedure bestaat uit drie fasen:

• de pre-electorale procedure die 60 dagen duurt (van X - 60 tot X), waarin de technische bedrijfseenheid (in welke de verkiezingen worden gehouden), het directiepersoneel en de kaderleden (alleen voor de ondernemingsraad) worden aangeduid;
• de kiesprocedure die 90 dagen duurt (van X tot Y), waarin de kiezers- en kandidatenlijsten worden opgesteld, de kiesbureaus worden samengesteld, de oproepingsbrieven worden toegezonden aan de kiezers en de stembrieven worden klaargemaakt;
• de eigenlijke kiesdag (dag Y) waarop de stembureaus de uitgebrachte stemmen zullen tellen, de effectieve werknemersvertegenwoordigers en de vervangers ervan zullen bekendmaken alsook de kandidaten die niet zullen verkozen zijn.

4. Wie kan zich kandidaat stellen?

Om kandidaat te kunnen zijn moet een aantal voorwaarden vervuld zijn op de dag van de verkiezingen:

• werken met een arbeidsovereenkomst of met een leerovereenkomst;
• werken in de TBE waar de verkiezingen worden gehouden;
• minstens 18 jaar oud zijn (16 jaar voor kandidaat ‘jonge werknemer’) en geen 65 jaar oud zijn (25 jaar indien kandidaat ‘jonge werknemer’);
• geen lid zijn van het directiepersoneel noch preventieadviseur, noch arbeidsgeneesheer, noch vertrouwenspersoon;
• tot de personeelscategorie behoren waarvoor men als kandidaat opkomt (jonge werknemer, arbeider, bediende, kaderlid);
• in 2023 minstens 6 maanden ononderbroken of 9 maanden met onderbreking werken in de juridische entiteit of in de TBE die door verschillende juridische entiteiten gevormd wordt.

5. Welke bescherming genieten de kandidaten en wanneer gaat ze in?

De kandidaten kunnen slechts worden afgedankt wegens zware fout die vooraf erkend werd door de arbeidsrechtbank of om economische redenen die vooraf werden aanvaard door het paritair comité. Deze voorafgaande erkenning vergt de uitvoering van een zware en ingewikkelde procedure.

De kandidaten die onregelmatig werden afgedankt hebben recht op een beschermingsvergoeding van minimum twee jaar loon en maximum acht jaar loon.

De bescherming van de kandidaten tegen afdanking gaat in op een bepaald ogenblik in de verkiezingsprocedure, X – 30, dus in principe vanaf januari 2024. Zij begint met een periode van occulte of verborgen bescherming tussen dag X - 30 en dag X + 35. Het is immers pas op dag X + 35 (in maart 2024) dat de werkgever kennis neemt van de door de vakbonden ingediende kandidatenlijsten. Het is beter dit te weten wanneer men eraan denkt een personeelslid af te danken in het eerste kwartaal 2024: het is mogelijk dat men een werknemer afdankt zonder dat men weet dat hij kandidaat is. Die afgedankte werknemer zal kunnen eisen dat hij weer in dienst wordt genomen en als dat niet gebeurt de betaling eisen van de beschermingsvergoeding.

Vergeet niet dat de werknemers die verkozen werden in 2020 nog beschermd zijn en dit tot op de datum van de installatie van het nieuwe overlegorgaan na de sociale verkiezingen van 2024. Dit geldt ook voor de in 2020 niet-verkozen kandidaten tenzij zij reeds voor de tweede maal niet verkozen waren. In dat geval is hun bescherming beëindigd in mei 2022.

De werknemers die verkozen zullen worden bij de sociale verkiezingen van 2024 zullen beschermd zijn tot de installatie van het nieuwe overlegorgaan bij de volgende sociale verkiezingen van 2028. Dit geldt ook voor de niet-verkozen kandidaten tenzij zij in 2024 reeds voor de tweede maal niet verkozen zullen zijn. In dat geval eindigt hun bescherming in mei 2026, namelijk twee jaar na de aanplakking van de uitslag van de sociale verkiezingen van 2024.