In artikel 7 van het koninklijk besluit nr. 213 van 26 september 1983 betreffende de arbeidsduur in de ondernemingen die onder het Paritaire Comité voor het bouwbedrijf ressorteren (Belgisch Staatsblad van 7 oktober 1983), is de mogelijkheid voorzien voor de toekenning van kredieten, te presteren in de zomer of een periode van intense activiteit.

Dit artikel werd reeds verschillende malen gewijzigd:

1) door de programmawet van 9 juli 2004 (Belgisch Staatsblad van 15 juli 2004) werd artikel 7 van het koninklijk besluit nr. 213 van 26 september 1983 vervangen als volgt:

“In de ondernemingen bedoeld in artikel 1, kunnen de grenzen van de arbeidsduur, vastgesteld bij artikel 19 van de arbeidswet van 16 maart 1971, overschreden worden met 130 uren per kalenderjaar gedurende de zomerperiode of een periode van intense activiteit, naar rato van maximum één uur per dag, bezoldigd tegen het normale loon en betaald op het ogenblik waarop deze uren worden gepresteerd.

Naar keuze van de arbeider voor het einde van de betaalperiode waarin deze uren worden gepresteerd, kunnen inhaalrustdagen toegekend worden of kan een loontoeslag van 20 % per bijkomend uur toegekend worden. Bij ontstentenis van de in het vorige lid bedoelde keuze vóór het einde van de betaalperiode, worden inhaalrustdagen toegekend. De toekenning van inhaalrustdagen gebeurt in onderling overleg binnen de zes maanden volgend op de periode waarin deze grenzen werden overschreden, naar rato van één rustdag per acht bijkomend gepresteerde uren.

Voor de in het eerste lid bedoelde overschrijding van de grenzen van de arbeidsduur dient de werkgever vooraf het akkoord van de meerderheid van de vakbondsafvaardiging te verkrijgen. Bij ontstentenis van een vakbondsafvaardiging wordt de Voorzitter van het Paritair Comité geïnformeerd.”

Deze belangrijke wijziging is in werking getreden vanaf 25 juli 2004 en geldt voor onbepaalde duur.

2) door de wet van 8 juni 2008 houdende diverse bepalingen (Belgisch Staatsblad van 16 juni 2008). Door deze wijziging moet, ingeval de arbeider kiest voor de inhaalrust, het normale loon betaald worden op het ogenblik van het nemen van de inhaalrust en kan het bedrijf 64 uur van de 130 bijkomende uren gebruiken om werk op zaterdag te laten verrichten.

Wij geven U hierna de tekst van de commentaar die gepubliceerd werd door de Nationale Confederatie van het Bouwbedrijf in haar Omzendbrief nr. 24 van 26 juni 2008. Wij verwijzen voor deze materie eveneens naar hoofdstuk 0705.

Commentaar: omzendbrief nr. 24 van 26 juni 2008

1. Beginselen

Voor alle arbeiders van de bouwsector (PC nr. 124) mogen de arbeidsprestaties op 9 uur per dag worden gebracht en op 45 uur per week tijdens de zomerperiode of in periodes van intense activiteit. Het totaal van die overschrijdingen mag niet meer dan 130 uur per kalenderjaar bedragen.

De overschrijding van de arbeidsduur is toegelaten:

- tijdens de zomerperiode: bij gebrek aan een definitie in het KB nr. 213, krijgt de uitdrukking "zomerperiode" haar gewone betekenis, nl.  de periode zoals vastgesteld bij de invoering van de zomertijd: van het laatste weekend van maart tot het laatste weekend van oktober;

- tijdens een periode van intense activiteit: de uitdrukking "periode van intense activiteit" wordt ook niet door KB nr. 213 gedefinieerd. Ook deze uitdrukking moet genomen worden in haar normale betekenis: het is de activiteit die in een periode van normale arbeid, overuren tot gevolg zou hebben.

Van die 130 bijkomende uren mogen er maximaal 64 uur op zaterdag worden gebruikt in de volgende omstandigheden:

• de werken kunnen op geen enkel ander ogenblik uitgevoerd worden;
• de gelijktijdige uitvoering van bouwactiviteiten en andere activiteiten op dezelfde plaats houdt risico's in voor de veiligheid en/of gezondheid van de werknemers of derden;
• de werken zijn om technische redenen niet combineerbaar met andere activiteiten.

Wanneer het maximum van 130 bijkomende uren per jaar (van 1 januari tot 31 december) wordt bereikt, kan de teller niet worden verlaagd door recuperaties toe te staan. Er is dus een krediet van 130 uur dat wordt opgebruikt naarmate de bijkomende uren worden gepresteerd.

Deze arbeidsregeling mag niet worden gebruikt om 's nachts, op zondag of op feestdagen prestaties te verrichten.

2. Gebruik van KB nr. 213 in de week

2.1. Beslissing om het stelsel toe te passen

Ondernemingen met een vakbondsafvaardiging

Bestaat er een vakbondsafvaardiging in de onderneming, dan is het voorafgaand akkoord van de meerderheid van de leden van deze vakbondsafvaardiging vereist. De afvaardiging beschikt over een termijn van 30 dagen om zich uit te spreken over de invoering van deze arbeidsregeling. Komt er geen reactie binnen deze termijn, dan mag de werkgever de regeling toepassen. In geval van een reactie en indien binnen deze termijn geen akkoord wordt bereikt, vraagt de werkgever de tussenkomst van het verzoeningsbureau van het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf. Deze aanvraag zal worden ingediend via een organisatie die lid is van het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf. Het verzoeningsbureau dient een uitspraak te doen binnen 30 dagen nadat de aanvraag is aangekomen bij de Voorzitter van het Paritair Comité.

Ondernemingen zonder vakbondsafvaardiging

In een onderneming zonder vakbondsafvaardiging wordt de beslissing tot de overschrijding van de arbeidsduur genomen op initiatief en onder de verantwoordelijkheid van de werkgever. Wel dient de werkgever de voorzitter van het Paritair Comité daaromtrent te informeren (zie modelbrief bij 2.5.).

2.2. Aanpassing van de uurregelingen

Volgens de algemene regels moeten de uurregelingen die in de onderneming van kracht zijn, worden aangepast om 9 arbeidsuren per dag mogelijk te maken (8 uur + 1 bijkomend uur). Het arbeidsreglement van de onderneming wordt volgens de gewone procedure aangepast.

2.3. Overloon of inhaalrust

De overschrijding van de arbeidsduur wordt in geen enkel geval beschouwd als een "overuur". Dit bijkomende uur wordt immers bezoldigd volgens het normale loon. Vóór het einde van de betaalperiode waarin deze uren worden gepresteerd, kiest de arbeider voor de toekenning van inhaalrustdagen of van een loontoeslag van 20 % per bijkomend uur.

De werkgever moet dan ook aan de arbeider vragen om een keuze te maken (een loontoeslag of inhaalrust). De arbeider moet deze vraag beantwoorden vóór het einde van de betaalperiode waarin deze bijkomende uren worden gepresteerd. Opmerking: de werkgever dient dit niet iedere keer te vragen. Aangeraden wordt dat de werkgever schriftelijk aan de arbeider vraagt zijn keuze te bepalen. Aan de werknemer om, indien hij zijn keuze wenst te wijzigen, dat aan zijn werkgever ook schriftelijk te bevestigen. Wordt geen keuze gemaakt vóór het einde van de betaalperiode, dan worden inhaalrustdagen toegekend. Kiest de arbeider ervoor om niet te recupereren, dan heeft hij recht op een loontoeslag van 20 %. In dat geval worden het normale loon en de toeslag betaald op het ogenblik dat de uren worden gepresteerd.

Maakt de werknemer geen keuze of kiest hij voor inhalen, dan heeft hij recht op 1 rustdag per 8 gepresteerde bijkomende uren. Deze inhaalrust moet worden toegekend in de 6 maanden die volgen op de periode waarin elke schijf van 8 uur bereikt werd. Opmerking: zolang er geen 8 bijkomende uren te recupereren zijn, kunnen geen recuperaties worden toegekend. De recuperatietermijn mag dus niet beginnen voordat de 8 uur zijn bereikt. Zijn de 8 uur evenwel bereikt, dan begint de periode van 6 maanden te lopen waarin de recuperatie moet worden toegekend. De toekenning van de inhaalrust gebeurt in onderling overleg tussen de werkgever en de arbeider. De rustdagen moeten immers niet worden toegekend alvorens tijdelijke werkloosheid kan worden ingevoerd (essentieel verschil met de overuren).

2.4. Onder welk fiscaal stelsel valt de toeslag van 20 %?

Net als de "gewone" overuren geven de bijkomende uren die worden gepresteerd overeenkomstig KB nr. 213 recht op een gunstige fiscale behandeling. Deze fiscale behandeling geldt voor overuren en voor sectorale bijkomende uren. Het voordeel is echter per jaar en per werknemer beperkt tot maximaal 100 uur (130 uur vanaf 1 januari 2010).

Het fiscaal voordeel geldt enkel wanneer er een loontoeslag wordt betaald wegens het overschrijden van de normale arbeidsduur. Dit geldt dus niet voor sectorale bijkomende uren die de arbeider overeenkomstig zijn keuze wenst in te halen, aangezien, in dat geval, de werkgever geen toeslag moet betalen.

Voor de werkgever bestaat het voordeel uit een vrijstelling van storting van een deel van de bedrijfsvoorheffing aan de Schatkist. Als de toeslag 20 % bedraagt (niet-ingehaald bijkomend uur KB nr. 213), dan is het aandeel van de bedrijfsvoorheffing dat niet moet worden gestort gelijk aan 32,19 % van het brutobedrag van het loon dat als berekeningsgrondslag heeft gediend om de toeslag te berekenen.

De werknemer van zijn kant heeft recht op een groter voordeel. Dit komt direct tot uiting in de bedrijfsvoorheffing (vermindering van de ingehouden voorheffing). Ook hier schommelt het percentage van het voordeel afhankelijk van hoe groot de toeslag is. is de toeslag 20 %, dan is de belastingvermindering die de werknemer geniet gelijk aan 66,81 % van het brutobedrag van het loon waarop de toeslag werd berekend.

2.5. Typedocumenten

1. Brief aan de Voorzitter van het Paritair Comité voor het bouwbedrijf

2. Keuze inhaalrust of loontoeslag

3. Gebruik van KB nr. 213 op zaterdag

3.1. Beslissing om het stelsel toe te passen

Ondernemingen met een vakbondsafvaardiging

Om de sectorale bijkomende uren op zaterdag te kunnen gebruiken, is het akkoord van de meerderheid van de vakbondsafvaardiging vereist. De procedure hiervoor is identiek.

Ondernemingen zonder vakbondsafvaardiging

Wanneer er in het bedrijf geen vakbondsafvaardiging is, tekent de werkgever een protocol waarmee hij toetreedt tot het stelsel met ten minste één arbeider. Dit protocol moet worden medeondertekend door de gewestelijke vakbondssecretarissen indien zij in het gewest aanwezig zijn. Die secretarissen hebben 14 dagen de tijd om het protocol te ondertekenen of om hun weigering kenbaar te maken. Bij weigering zal er door overleg op het plaatselijke niveau getracht worden een verzoening te bereiken. Nadat alle beroepsmogelijkheden bij het plaatselijke overleg uitgeput zijn, mag de meest gerede partij het geschil voorleggen aan het verzoeningsbureau van het Paritair Comité.

Op zaterdag werken, gebeurt altijd op vrijwillige basis. De vrijwilligheid van de arbeider moet vastgesteld worden in een schriftelijk akkoord uiterlijk op het tijdstip van de aanvang der werkzaamheden, ondertekend door de arbeider en de werkgever. Dit schriftelijk akkoord wordt bewaard op de bouwplaats.

3.2. Aanpassing van de uurregelingen

De uurregelingen die op gond van deze afwijking worden toegepast, moeten in het arbeidsreglement worden opgenomen, wat een wijziging van het arbeidsreglement volgens de gewone procedure vereist.

3.3. Overloon en inhaalrust

Bijkomende uren die op zaterdag worden gepresteerd, geven aanleiding tot een loontoeslag van 50%, zelfs als de normale wekelijkse arbeidsduur op weekbasis niet is overschreden. Deze toeslag is verschuldigd en staat los van de keuze om deze bijkomende uren op zaterdag al dan niet in te halen.

Zij geven ook aanleiding tot inhaalrust voor zover de arbeider ervoor kiest om ze te recupereren. Kiest de arbeider ervoor ze niet in te halen, dan worden het normale loon en de toeslag betaald op het ogenblik waarop de bijkomende uren worden gepresteerd. Kiest hij ervoor ze in te halen, dan wordt de loontoeslag betaald op het ogenblik waarop de bijkomende uren werden gepresteerd en het normale loon wordt dan uitgesteld tot op het moment van de recuperatie.

3.4. Onder welk fiscaal stelsel valt de toeslag van 50 %?

Op zaterdag gewerkte bijkomende uren geven aanleiding tot een loontoeslag van 50 %. Zij vallen onder hetzelfde fiscaal mechanisme als de overuren. Het voordeel is per jaar en per werknemer beperkt tot maximaal 65 uur.

Voor de werkgever bestaat het voordeel uit een vrijstelling van storting van een deel van de bedrijfsvoorheffing aan de Schatkist. Het niet door te storten deel is gelijk aan een percentage van het brutobedrag van het loon dat als grondslag heeft gediend voor de berekening van de loontoeslag. Dit percentage verschilt afhankelijk van de hoogte van de toeslag. Bij een overloon van 50 % bedraagt het percentage van het voordeel voor de werkgever 41,25 %.

De werknemer ontvangt in de personenbelasting een belastingvermindering op de bezoldigingen die de berekeningsgrondslag vormen voor het overloon. Bij een overloon van 50 % bedraagt het percentage van het voordeel 57,75 %.  

3.5. Typedocumenten

1. Protocol van toetreding

2. Bouwplaatsdocument

4. Cumulatieregels

De reglementering van de bijkomende uren houdt rekening met de bijzondere kenmerken van de bouwsector, die meer dan andere sectoren onderworpen is aan de weersomstandigheden en aan de seizoenschommelingen in de bestellingen van werken. Ze stelt de ondernemingen in staat om de uurregelingen en dus de productietijd aan te passen aan de behoeften van de klanten. Dankzij deze reglementering kan het beroep op overuren worden beperkt. Zij verbiedt de ondernemingen natuurlijk niet een beroep te doen op overuren wanneer de omstandigheden dit rechtvaardigen (voorgekomen of dreigend ongeval, onvoorziene noodzakelijkheid, buitengewone vermeerdering van werk, enz...).

Toch vertoont het sectorale stelsel van de overuren (KB nr. 213) kenmerken die de mogelijkheden om met de algemene regeling van de overuren te cumuleren een beetje zullen beperken.

In het licht van de belangrijkste kenmerken van beide regelingen staan hieronder de gevolgen van dit cumuleren:

a) Keuze om niet te recupereren: per kalenderjaar mag de werknemer ervoor kiezen om 130 uur niet te recupereren. Boven die 130 uur heeft de werknemer geen vrije keuze meer, ongeacht de regeling die wordt toegepast. Hij moet inhaalrust nemen overeenkomstig de principes.

b) Loontoeslagen: wanneer de omstandigheden het cumuleren van verschillende overschrijdingen van de normale arbeidsduur teweegbrengen, wordt de weekgrens waarboven overloon moet betaald worden voor overuren verhoogd.

c) Reden: KB 213 kan worden gebruikt tijdens de zomerperiode of in een periode van intense activiteit. De reden "intense activiteit" is verwant aan de "buitengewone vermeerdering van werk. Laatstgenoemde reden is dan ook niet cumuleerbaar voor dezelfde arbeidsdag.

d) Zaterdagarbeid: om arbeidsprestaties op zaterdag te verrichten, is het onmogelijk om beide stelsels te cumuleren voor dezelfde zaterdag (overuren wegens buitengewone vermeerdering van werk en bijkomende uren).

5. Inwerkingtreding

De bepalingen van het gewijzigde KB nr. 213 treden in werking 10 dagen na de bekendmaking van de wet van 8 juni 2008 in het Belgisch Staatsblad, dit betekent op 25 juni 2008. De wet vermeldt geen enkele terugwerkende kracht. Vanaf de datum waarop de wet van kracht wordt, mogen de bouwbedrijven, als zij dit wensen, 64 uur van het jaarlijks krediet van 130 uur gebruiken om op zaterdag te werken.