Door het strenge winterweer van de laatste dagen ondervinden heel wat werknemers verkeershinder. Dit leidt ertoe dat ook vele van deze werknemers te laat aankomen op het werk. Sommigen geraken zelfs helemaal niet op het werk.
Men kan zich afvragen of dit wel een geldige reden tot laattijdigheid of afwezigheid vormt en hoe het zit met de verloning voor deze dag.
Kunnen bepaalde slechte weersomstandigheden het niet of te laat opdagen op het werk wettigen?
De vraag die men zich moet stellen is dus of men deze weersomstandigheden kan beschouwen als overmacht. Het algemeen principe is dat overmacht de arbeidsovereenkomst schorst. Er is sprake van overmacht indien:
- er zich een onvoorzienbare en onvermijdelijke gebeurtenis voordoet;
- die onafhankelijk is van de wil van de partijen;
- en die de uitvoering van de arbeidsovereenkomst tijdelijk onmogelijk maakt.
Wanneer men verkeershinder verwacht omwille van de weersomstandigheden, wordt dit meestal op voorhand aangekondigd via allerhande media. De werknemers zijn op dat moment dus verwittigd. De onvoorzienbaarheid is hier dus voor discussie vatbaar.
De algemene regel is dat de werknemer in dat geval alle mogelijke voorzorgen moet nemen om (tijdig) op het werk te geraken (vb. vroeger vertrekken, andere wijze van vervoer zoeken). Indien hij er ondanks deze inspanningen toch niet of niet op tijd geraakt, is er sprake van overmacht.
Moet men voor deze dag het volledige dagloon uitbetalen?
Wanneer een werknemer te laat of niet toekomt op het werk ingevolge overmacht, zijn er omtrent de verplichting om al dan niet het loon uit te betalen twee hypothesen denkbaar.
Vooreerst is er de hypothese dat de werknemer op de normale weg naar het werk wordt geconfronteerd met de overmachtsituatie. Artikel 27, 1° van de arbeidsovereenkomstenwet bepaalt dat een werknemer in dat geval recht heeft op zijn normale loon voor die dag.
Vb.: De werknemer vertrok vroeger dan gewoonlijk, maar de verkeershinder was door een ongeval veel groter dan voorspeld. Hierdoor kwam de werknemer niet tijdig of helemaal niet aan op het werk. De werknemer zal dus moeten worden betaald als had hij die dag volledig gepresteerd.
Wanneer de werknemer, ondanks het nemen van alle nodige maatregelen, ingevolge de overmachtsituatie gewoonweg niet is kunnen vertrekken naar zijn werk zou hij de schorsing van de arbeidsovereenkomst wegens overmacht kunnen inroepen. In dat geval zijn de verplichtingen van beide partijen geschorst en ontvangt de werknemer dus geen loon voor deze dag.
Vb.: Door de wateroverlast die in november ons land teisterde, verkeerden vele werknemers in de onmogelijkheid om naar het werk te vertrekken. Zij konden dus de schorsing van de uitvoering van de arbeidsovereenkomst ingevolge overmacht inroepen, echter zonder behoud van het loon voor die dag(en).
In beide hypothesen moet men als werkgever ook rekening houden met de afstand tussen de woonplaats en de werkplaats. Van werknemers die in de nabije omgeving van de werkplaats wonen, is het laattijdig of niet toekomen op het werk omwille van overmacht moeilijker te aanvaarden dan van werknemers wiens woonplaats ver verwijderd is van de werkplaats.
In ieder geval zal de werknemer onmiddellijk aan de werkgever moeten laten weten dat hij niet of laattijdig op het werk zal aankomen. Anders is er sprake van een ongewettigde afwezigheid en bestaat er hoe dan ook geen recht op loon voor die dag.
Het is de werknemer die het bewijs moet kunnen leveren van het bestaan van de overmachtsituatie en van het feit dat hij al het mogelijke heeft gedaan om er tijdig te geraken. Dit zal niet altijd even makkelijk zijn. De werkgever zal moeten oordelen of hij al dan niet het loon zal uitbetalen voor deze dag, rekening houdend met alle feitelijke omstandigheden.
In de praktijk zijn er over het algemeen weinig problemen op dit vlak. Overmacht wordt meestal snel aanvaard. Indien u de overmachtsituatie echter niet voldoende bewezen acht, kan u de betaling van het loon weigeren. Om problemen te vermijden, stelt men zich echter best niet meteen al te streng op.
Tip: Omdat overmacht zo een vaag begrip is, kan u ook andere regelingen voorzien in uw onderneming. U kan met de werknemer bijvoorbeeld overeenkomen dat deze een dag betaalde of onbetaalde vakantie neemt indien hij voorziet dat hij er niet of niet tijdig zal geraken. Ook kan thuiswerk een oplossing bieden, indien beide partijen daartoe overeenkomen.