Naar aanleiding van het stilliggen van een aantal kerncentrales, dreigt er deze winter een stroomtekort. Om dit tekort op te vangen werd door de regering voorzien in afschakelplannen om een totale stroomuitval in het hele land te vermijden. Meer bepaald bestaat de mogelijkheid dat in bepaalde gemeentes een tijdelijke en aangekondigde stroomonderbreking wordt doorgevoerd van maximaal drie uren tussen 17u en 20u ’s avonds.
Dergelijke afschakelingen van de elektriciteit hebben weliswaar ook gevolgen voor ondernemingen. Welke verplichtingen hebben werkgevers ten opzichte van hun werknemers en op welke regeling kunnen ze zich beroepen?
Kan de werkgever de arbeidsovereenkomst van zijn werknemers schorsen ingevolge overmacht?
Het antwoord op deze vraag is verschillend naargelang het om een al dan niet aangekondigde stroomonderbreking gaat.
Onaangekondigde stroomonderbreking
Op voorwaarde dat het gaat om een plotse, onverwachte stroomonderbreking die niet op voorhand werd aangekondigd, kan de werkgever zich beroepen op overmacht.
Als dergelijke onderbreking zich voordoet tijdens de arbeidsdag en de werknemer bijgevolg de arbeid waaraan hij bezig was, niet kan voortzetten wegens een oorzaak die onafhankelijk is van zijn wil, behoudt de werknemer het recht op zijn normale loon ten laste van de werkgever (art. 27 Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten van 03/07/1978).
Duurt de onvoorziene onderbreking een aantal arbeidsdagen, dan kan de werkgever een aanvraag indienen bij de RVA tot tijdelijke werkloosheid ingevolge overmacht. Opdat de RVA de overmacht situatie erkent, moet het gaan om een gebeurtenis onafhankelijk van de wil van de werkgever en van de werknemer die de uitvoering van de arbeidsovereenkomst volkomen onmogelijk maakt. De werknemers kunnen dan van tijdelijke werkloosheidsuitkeringen ingevolge overmacht genieten.
Aangekondigde stroomonderbreking
De werkgever zal zich niet kunnen beroepen op de regeling van tijdelijke werkloosheid ingevolge overmacht. Het gaat hier namelijk niet om een plotse, niet te voorziene gebeurtenis.
Aangezien de werkgever zijn verplichting behoudt om de werknemers werk te verschaffen, zal hij dus alternatieven moeten voorzien zoals bvb. telewerk (mits instemming van de betrokken werknemers), toekennen van andere taken mits deze overeenstemmen met de kwalificaties van de werknemer, gebruik van stroomgeneratoren, andere arbeidsplaats (mits akkoord van de betrokken werknemers behoudens wanneer de arbeidsplaats een bijkomstig element van de arbeidsovereenkomst is), opleiding, teambuilding, wijziging van uurrooster (mits instemming van de betrokken werknemers), verlof of inhaalrust (mits akkoord van de betrokken werknemers), …
Zijn er toch verloren uren, dan zal de werkgever het normale loon aan de werknemers moeten betalen aangezien het gebrek aan werk onafhankelijk is van hun wil (art. 27 Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten van 03/07/1978).
Wat met werknemers die te laat toekomen op het werk naar aanleiding van een stroompanne?
Alleen wanneer de werknemer te laat komt of afwezig is ingevolge een oorzaak die overkomen is op de weg naar het werk en die onafhankelijk is van zijn wil, behoudt hij het recht op zijn gewone loon. Het komt aan de werknemer toe te bewijzen dat hij zich in de absolute onmogelijkheid bevond om zich naar het werk te begeven. Immers, de werknemer moet er als een goed huisvader voor zorgen dat hij de nodige maatregelen neemt om tijdig op het werk aan te komen.
Ook hier is het antwoord op deze vraag verschillend afhankelijk van de voorzienbaarheid van de stroomonderbreking.
In het geval de werknemer zich naar het werk begeeft (bvb. met de trein) maar er niet (tijdig) geraakt omwille van een onvoorziene stroompanne, is de werkgever gewaarborgd dagloon verschuldigd (art. 27 Wet betreffende de arbeidsovereenkomsten) mits volgende voorwaarden vervuld zijn:
- de werknemer moet zich “normaal” naar het werk begeven, meer bepaald in normale omstandigheden van tijd, plaats en middelen;
- de stroompanne moet zich voordoen terwijl de werknemer zich naar het werk begeeft en bvb. niet thuis bij de werknemer;
- de vertraging of afwezigheid moet onafhankelijk zijn van de wil van de werknemer wat het geval is bij een onvoorziene stroompanne.
De werkgever kan wel nog steeds aan de werknemer het bewijs vragen dat hij zich in de absolute onmogelijkheid bevond om zich naar het werk te begeven opdat de werknemer zijn recht behoudt op zijn normale loon.
Werd de stroompanne op voorhand aangekondigd, dan zal de werknemer in principe geen recht hebben op zijn gewone loon voor de niet-gepresteerde uren. Het is aangewezen dat de werkgever de werknemers hiervan op voorhand verwittigd zodat eventueel andere afspraken kunnen gemaakt worden zoals de opname van verlof of inhaalrust.