Brussel werd op 22 maart 2016 getroffen door explosies in de luchthaven van Zaventem en het metrostation van Maalbeek. Minister van Werk Kris Peeters heeft meegedeeld dat de bedrijven die geconfronteerd worden met de gevolgen van deze aanslagen beroep zullen kunnen doen op tijdelijke werkloosheid wegens overmacht. Ook de RVA heeft verdere richtlijnen uitgestuurd.
1. Is tijdelijke werkloosheid wegens overmacht mogelijk?
Overmacht veronderstelt een plotse, onvoorzienbare gebeurtenis, onafhankelijk van de wil van de partijen, die de uitvoering van de arbeidsovereenkomst tijdelijk volledig onmogelijk maakt. De terreuraanslagen van 22 maart 2016 op de nationale luchthaven en de metro worden erkend als overmacht.
1.1 Wie kan gebruikmaken van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht ?
De werknemers die de volgende dagen niet kunnen werken als gevolg van de aanslagen, kunnen ook voor de volgende dagen tijdelijk werkloos worden gesteld wegens overmacht. We denken dan aan de werknemers die tewerkgesteld worden op de nationale luchthaven of werknemers van externe firma’s die door de aanslagen niet kunnen tewerkgesteld worden (zoals schoonmaakbedrijven of koerierdiensten die niet kunnen werken omwille van gebrek aan goederen door stillegging van het vliegverkeer,…).
Dit is ook mogelijk wanneer specifieke redenen die verband houden met deze aanslagen aantonen dat de werkgever zijn personeel de komende dagen niet kan tewerkstellen.
Sommige ondernemingen zullen (een gedeelte van) hun personeel niet tewerkstellen als onrechtstreeks gevolg van de terreuraanslagen. We denken dan aan uitzendkantoren in het geval de gebruiker van hun uitzendkracht was gesloten of voor dienstverlenende bedrijven (o.a. schoonmaakbedrijven) omwille van de sluiting van hun klanten.
Daarnaast zijn er ook verschillende horecazaken (hotels, restaurants) en winkels die minder klanten over de vloer krijgen en bijgevolg geen werk hebben voor hun voltallige personeel. Zij zouden een beroep kunnen doen op de tijdelijke werkloosheid wegens overmacht voor hun werknemers wiens arbeidsovereenkomst volledig werd geschorst mits een gemotiveerde aanvraag bij het bevoegde werkloosheidsbureau.
Voor de arbeiders zou dan zelfs tijdelijke werkloosheid ingevolge economische redenen aanvaard kunnen worden met de mogelijkheid dat de directeur van het bevoegde werkloosheidsbureau kan afwijken van de termijn van mededeling (in principe minstens 7 dagen vooraf) en nog laattijdige mededelingen kan aanvaarden.
1.2 Zijn er beperkingen?
Overmacht kan alleen maar worden ingeroepen wanneer de werknemer bijvoorbeeld niet op een andere plaats tewerkgesteld kan worden of niet kan telewerken en geen enkele vorm van loon ontvangt (bijvoorbeeld als gevolg van inhaalrust).
De tijdelijke werkloosheid wegens overmacht zal bovendien enkel vergoed worden wanneer dit betrekking heeft op een volledige arbeidsdag. De werknemer mag voor die dag geen aanspraak maken op gewaarborgd dagloon op basis van artikel 27, 1° van de arbeidsovereenkomstenwet. De werknemer kan op basis van dit artikel aanspraak maken op gewaarborgd dagloon wanneer hij niet of met vertraging op de plaats van het werk aankomt, op voorwaarde dat die vertraging of die afwezigheid te wijten is aan een oorzaak die hem overkomen is op de weg naar het werk en die onafhankelijk is van zijn wil.
1.3 Waar en hoe dient u een aanvraag tijdelijke werkloosheid in ?
De aanvraag om erkenning van de tijdelijke werkloosheid wegens overmacht moet worden ingediend bij het werkloosheidsbureau bevoegd voor de exploitatiezetel. Voor werknemers die niet tewerkgesteld worden op de nationale luchthaven moet u de specifieke redenen vermelden waaruit de onmogelijkheid inzake tewerkstelling blijkt.
Als werkgever kan u meer informatie vinden in het infoblad E24 (www.rva.be> documentatie: infobladen).
Uitleg voor de werknemer is opgenomen in de infobladen T32, T45, T50, T66 en T77 (www.rva.be> documentatie: infobladen)”.
2. Wat kan u doen wanneer uw werknemers niet komen werken of te laat komen ?
2.1. De werknemers die niet komen werken omwille van angst
In principe dienen deze werknemers hun contractuele verplichtingen te vervullen en dus te komen werken.
Anderzijds heeft de werkgever ook de verplichting om zijn personeel de nodige waarborgen te bieden op het vlak van veiligheid en gezondheid.
Bijgevolg is het aan te raden om, waar mogelijk, extra veiligheidsmaatregelen te voorzien en/of deze werknemers de mogelijkheid te bieden om thuis of elders te werken. Er kan ook in onderling akkoord worden afgesproken dat de werknemer verlof of inhaalrust opneemt.
2.2. De werknemers die niet komen werken omdat zij geen opvang voor hun kind(eren) hebben
Als de Brusselse scholen en crèches omwille van de terreurdreiging opnieuw verschillende dagen gesloten worden, zullen heel wat werknemers bijgevolg geconfronteerd worden met een opvangprobleem voor hun kind(eren).
Deze werknemers kunnen, mits akkoord van hun werkgever, hiervoor een dag verlof of inhaalrust nemen of een dag onbetaald familiaal verlof. Ook thuiswerk is een optie.
Mogelijk aanvaardt de RVA in dergelijk geval ook tijdelijke werkloosheid wegens overmacht indien uit een verklaring van de werknemer blijkt dat het kinderen betreft die het kleuter- of het lager of het bijzonder onderwijs volgen met vermelding van de gegevens van de school, dat er geen alternatieven voorhanden waren en dat er voor die dagen geen loon werd ontvangen. De werkgever kan voor deze werknemers een gemotiveerde aanvraag indienen bij het bevoegde werkloosheidsbureau, vergezeld van de verklaring van de werknemer.
2.3. De werknemers die te laat op het werk aankomen
In het geval werknemers te laat komen, zal er in principe geen recht zijn op gewaarborgd dagloon.
De werknemer die aanspraak wil maken op gewaarborgd loon zal moeten aantonen dat hij alle redelijke inspanningen heeft geleverd om de werkplaats te bereiken maar dat hij deze ondanks al die inspanningen toch niet tijdig heeft kunnen bereiken.
Er zal in dit geval geen recht zijn op tijdelijke werkloosheidsuitkeringen wegens overmacht aangezien dergelijke uitkeringen alleen kunnen worden toegekend voor volledige dagen onderbreking.
2.4. De werknemers die niet komen werken wegens gebrek aan openbaar vervoer
Wanneer de terreurdreiging en het gebrek aan openbaar vervoer uitgebreid in de pers aangekondigd wordt, zal er in principe geen sprake zijn van gewaarborgd dagloon. Om recht te hebben op gewaarborgd dagloon moet de oorzaak van de afwezigheid zich voordoen op de weg naar het werk en niet vóór het vertrek van de werknemer. De werknemers worden dus geacht de nodige voorzorgen te nemen om alsnog op het werk te geraken.
Ook wanneer er geen openbaar vervoer is in (bepaalde delen van) Brussel en (bepaalde) metrostations gesloten zijn, heeft de werknemer de mogelijkheid om gebruik te maken van bijvoorbeeld bussen en trams.
In principe dienen deze werknemers hun contractuele verplichtingen te vervullen en dus te komen werken. Er kan ook in onderling akkoord worden afgesproken dat de werknemer verlof of inhaalrust opneemt of van thuis uit werkt.
Enkel wanneer de werknemer kan aantonen dat hij er werkelijk alles aan heeft gedaan om het werk te bereiken maar dit onmogelijk was, kan de werkgever zich voor deze werknemer beroepen op tijdelijke werkloosheid ingevolge overmacht. De werkgever moet daartoe een gemotiveerde aanvraag indienen bij het bevoegde werkloosheidsbureau, vergezeld van een verklaring van de werknemer waaruit blijkt dat, rekening houdend met de afstand tussen zijn woonplaats en plaats van tewerkstelling én met de afwezigheid van alternatieve vervoermiddelen, het voor de werknemer redelijkerwijs niet mogelijk was om op de werkplaats te geraken.
De RVA deelde evenwel mee dat werknemers die zich de komende dagen niet naar het werk kunnen begeven omdat het openbaar vervoer niet functioneert en omdat er geen alternatieven beschikbaar zijn, een aanvraag tijdelijke werkloosheid wegens overmacht kunnen indienen.
3. De werknemers die op uitdrukkelijke vraag van hun werkgever thuis moeten blijven en de werknemers die prestaties leveren
De werknemers die niet moeten komen werken op uitdrukkelijke vraag van hun werkgever hebben recht op hun gewone loon, net zoals de werknemers die wel komen werken, op hun normale werkplaats, elders of thuis.