Een diploma "verzinnen" heeft een negatieve invloed op de aanwervingsprocedure. Dit feit wordt ook aanvaard als een voldoende reden voor ontslag. Andere regels gelden wanneer een hoger diploma dan hetgeen vereist is voor de functie, wordt verzwegen.
Hoewel solliciteren en aanwerven verplichtingen inhouden voor sollicitanten en werkgevers, wordt het verzwijgen van een hoger diploma dan vereist is voor de functie, voor de rechtbank zelden bestraft.
Verplichting tot transparantie
De collectieve arbeidsovereenkomst nr. 38 van 6 december 1983 betreffende de werving en selectie van werknemers bepaalt in artikel 13: "De sollicitant is ertoe gehouden om te goeder trouw aan de selectieprocedure mee te werken en alle noodzakelijke gegevens over beroeps- en studieverleden te verschaffen, wanneer deze betrekking hebben op de aard en de uitoefeningsvoorwaarden van de functie".
Er bestaat dus een transparantieverplichting voor de sollicitant die niets mag verzwijgen omtrent zijn ervaring en opleiding. Voorgaande wordt genuanceerd: niet alles moet worden gezegd, enkel wat relevant is voor de openstaande functie.
Tegenhanger van transparantieverplichting
De verplichting tot transparantie mag de sollicitant niet benadelen.
De commentaar van artikel 13 bepaalt: "Het feit dat een sollicitant een opleiding heeft genoten of een kwalificatie bezit, die hoger zijn dan deze die voor de uit te oefenen functie vereist worden, mag geen reden zijn om zijn sollicitatie te weigeren". Deze toelichting is duidelijk en verbiedt u om een kandidatuur te weigeren op basis van een hoger behaald diploma dan vereist voor de functie.
Sancties
Voor de werkgever
De cao nr. 38 voorziet geen sancties wanneer u een kandidatuur zou weigeren omwille van een hoger diploma dan vereist voor de functie. De sanctie voorzien in artikel 189 van het Sociaal strafwetboek geldt niet aangezien artikel 13 van deze cao niet verbindend verklaard is bij koninklijk besluit. Eventueel zou de sollicitant zich op basis van de algemene rechtsprincipes tegen u kunnen keren om een schadevergoeding te eisen. Hij moet dan wel de schade kunnen bewijzen.
Voor de sollicitant
Cao nr. 38 voorziet geen sanctie bij niet-naleving van de transparantieplicht door de sollicitant.
Als werkgever heeft u dus weinig mogelijkheden: als u de nieuwe werknemer om deze reden wil ontslaan, moet u naast de wettelijke opzeggingstermijn ook de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 109 betreffende de motivering van het ontslag in acht nemen. Deze cao verplicht u om uw werknemer omwille van een geldige en redelijke reden te ontslaan op straffe van betaling van een vergoeding die 3 tot 17 weken loon kan bedragen.
Deze cao definieert kennelijk onredelijk ontslag als een ontslag dat gebaseerd is "op redenen die geen verband houden met de geschiktheid of het gedrag van de werknemer, of die niet berusten op de noodwendigheden inzake de werking van de onderneming, de instelling of de dienst en waartoe nooit beslist zou zijn door een normale en redelijke werkgever".
Een te hoog diploma heeft evenwel geen impact op de geschiktheid van een sollicitant of de noodwendigheden inzake de werking van de dienst of de onderneming. Een ontslag zou dan ook enkel het gevolg kunnen zijn van onaanvaardbaar gedrag van de sollicitant zoals handelen te kwader trouw of liegen. Uiteindelijk is het de rechter die oordeelt op basis van de feiten eigen aan de zaak.
Maatregelen om de tewerkstelling te bevorderen
In het kader van tewerkstellingsbevorderende maatregelen voor laaggeschoolde sollicitanten kan het verzwijgen van een te hoog diploma nadelig zijn voor de gemeenschap. De werkgever kan immers verminderingen van werkgeversbijdragen bekomen wanneer hij een laaggeschoold persoon in dienst neemt.
Als de werknemer een hoger diploma heeft verzwegen, kan hij worden vervolgd. De werkgever kan niet aansprakelijk worden gesteld behalve als deelname aan deze fraude wordt bewezen.
Besluit
Hoewel een contractuele relatie wederzijds vertrouwen vereist en een sollicitant al zijn kwalificaties en ervaringen die verband kunnen hebben met de vacature moet vermelden, kan de werkgever de kandidatuur van een sollicitant niet verwerpen of de arbeidsovereenkomst niet verbreken wegens het verzwijgen van een te hoog diploma.
Een te hoog diploma is immers geen beletsel om een functie van een lager niveau uit te voeren op voorwaarde dat de werknemer voldoende gemotiveerd is om de functie uit te oefenen.
Om de kandidatuur te kunnen weigeren of de werknemer die een hoger diploma verzwijgt, te kunnen ontslaan moet de werkgever de kwade trouw van de nieuwe werknemer kunnen bewijzen. Indien de werkgever bijvoorbeeld duidelijk de vraag heeft gesteld en de sollicitant gelogen heeft, zou dit eventueel kunnen worden beschouwd als reden voor het ontslag – afhankelijk van de situatie om dringende reden – van de werknemer.