Aangezien het IPA 2011-2012 werd verworpen door de sociale partners en de Regering en de sociale partners evenmin tot een akkoord betreffende de uitvoering van het ontwerp van IPA zijn gekomen, is de maximale marge voor de loonkostenontwikkeling in België, kortweg de loonnorm, voor de jaren 2011 en 2012 vastgelegd bij een in Ministerraad overlegd Koninklijk Besluit van 28 maart 2011.
Dit koninklijk besluit bepaalt nu, in uitvoering van de wet van 26 juli 1996, dat die loonnorm voor de jaren 2011 en 2012 vastligt op 0,3 %. Verhogingen ingevolge de indexering of baremieke verhogingen worden hierbij echter niet in aanmerking genomen. De lonen mogen dus geïndexeerd worden en de baremieke verhogingen mogen toegepast worden, ook al wordt hierdoor de voornoemde loonnorm overschreden.
De loonnorm bedraagt:
- 0 % voor het jaar 2011;
- 0,3 % voor het jaar 2012.
In 2011 is er dus enkel ruimte voor baremieke verhogingen of indexering van de lonen. Met baremieke verhogingen bedoelt men o.a. loonsverhogingen of de toekenning van bijkomende voordelen ingevolge een verandering van functie en dit op basis van reeds bestaande barema’s. Lonen kunnen ook nog geïndexeerd worden op basis van een reeds bestaand indexeringsmechanisme.
In 2012 is er dan weer ruimte voor conventionele loonsverhogingen, rekening houdend met die marge van 0,3 % wel te verstaan. Zulke conventionele loonsverhogingen kunnen onderhandeld worden op sectoraal of ondernemingsvlak of via een individueel akkoord. Wij raden de werkgevers aan om de resultaten van de sectorale onderhandelingen af te wachten alvorens iets te ondernemen op ondernemingsvlak, kwestie van niet boven de loonnorm te komen.
Aangezien de loonnorm werd vastgelegd in een Koninklijk besluit, d.w.z. een effectief dwingende rechtsbron, kan hiervan niet op een geldige wijze afgeweken worden bij cao noch individueel akkoord.
Loonsverhogingen die de hierboven genoemde maximale marge overschrijden zijn dus niet geldig, ook al werden ze overeengekomen voor de publicatie van de loonnorm. Werkgevers die toch al zo’n loonsverhoging hebben toegekend, mogen die in principe niet toepassen want ze zijn ongeldig. We kunnen dus spreken van een echte loonblokkering.
Welk gevaar lopen de werkgevers als zij deze loonblokkering niet respecteren? De wet van 26 juli 1996 voorziet dat er administratieve geldboeten kunnen worden opgelegd aan werkgevers die, buiten de baremieke loonsverhogingen en de indexering van de lonen, toch loonsverhogingen toekennen en daardoor de loonnorm overschrijden. Die geldboeten kunnen gaan van 250 tot 5.000 euro. Het toezicht daarop wordt in principe uitgeoefend door de Inspectie Toezicht op de Sociale Wetten. Het is momenteel echter nog niet duidelijk in welke mate deze inspectie het naleven van de loonnorm effectief zal controleren. De laatste keer dat de loonnorm werd vastgelegd in een Koninklijk Besluit, namelijk in 1996, waren de werkgevers die daarvoor werden geverbaliseerd echter op één hand te tellen. Kortom, wait and see.
Het koninklijk besluit dat de loonnorm vastlegt, is in werking getreden op 1 april 2011.
De loonsverhogingen die de loonnorm overschrijden, ongeacht of zij voor of na de inwerkingtreding werden overeengekomen, zijn dus vanaf 1 april 2011 niet meer geldig.